Hər işdə bir hikmət gör.

Sağımızda, solumuzda hər şey dəyişir, hər şey yenilənir. Dünyanın dörd tərəfindən fərqli xəbərlər alırıq hər gün. Bir yerdə uçqun var, bir yerdə daşqın, bir yerdə baş vermiş zəlzələ nəticəsində yüzlərlə adam uçqunlar altında can verir. Qəfil bir sunami ilə yüzlərlə insanın həyatı bir andaca sona çatır. Qocaların, cavanların hələ ayağı yer tutub yeriyə bilməyən körpələrin ölümünə üzülürük, ağrıyırıq, ağlayırıq, özümüzdən asılı olmayaraq gözlərimizdən yaş süzülür. Amma heç düşünmürük ki, bütün bu baş verənlər normal hadisələrdir, dünyanın təməlindən bəri belə olub, bundan sonra da belə olacaq. Başqalarının dərdini özününkü kimi yaxın bilmək, başqaları üçün ağrıya bilmək, ağlaya bilmək əslində insanlıq əlamətidir, çox gözəl xüsusiyyətdir. Bu dediklərimizi düşünərkən gərək onu da fikrimizdən çıxarmayaq ki, təbiət hadisələri adlandırdığımız bütün bu baş verənlər əslində ilahi iradənin təcəllisidir. Yəni hər şey Uca Yaradanın iradəsi və istəyi ilə baş verir: sunami də, zəlzələ də, yanğın da, daşqın da... Onun iradəsi və istəyi olmadan bir yarpaq belə budaqdan qopub yerə düşməz.


İnsanın qarşısında duran əsas məsələ sağında, solunda baş verən hadisələri doğru-düzgün oxuya bilmək, gördüklərindən nəticə çıxarmaqdır. Nəticə çıxarmaqla yanaşı, qarşımızdakı digər əsas vəzifə də tədbir görməkdir. Əgər yaz ağzı sel suları qıjıltı ilə axdığı bir dərənin dodağında ev tikirsənsə, 4-5 ildən sonra ev-eşiyin sel ağzında sovrulanda gərək başqa kimsəni yox, ancaq özünü qınayasan, özünü ittiham edəsən. Və ya seysmik zonada çoxmərtəbəli ev tikirsənsə və tikərkən də inşaatın tələblərinə əməl eləmirsənsə, real fəlakəti hər an gözləməlisən və baş verəndə də təqsiri özündə görəsən.
Bəli, bu saydıqlarımızın qısa adı tədbirdir. Tədbir müsəlmanın həyat prinsipidir. Tədbir gələcəyə qarşı hazır olmaqdır, təhlükələrdən, bəlalardan yaxa qurtarmaq üçün əməli duadır.
Başqa bir məqama diqqət çəkmək istəyirik. Baş verənləri kənardan müşahidə edirik və deyirik ki, zəlzələ Allah-Təalanın iradəsidir. Bu, əlbəttə, belədir, amma bu dəhşətli hadisənin arxasında insan faktorunu axtarmırıq. Yəni zəlzələnin Allahın iradəsi ilə baş verdiyini qəbul etməklə yanaşı, bu hadisənin arxasında insanın müəyyən rolu olduğunu da inkar etməməliyik. İslami düşüncədə insan faktoru heç vaxt hadisələrdən kənarda götürülmür. Allah- Təala külli iradə Sahibidir, yəni hər şey Onun istəyi ilə və istədiyi kimi baş verir. İnsan isə Allahın verdiyi cüzi iradəyə malikdir. İnsanın yaradılmışlar arasında yerini tutmaqda önəmli rol oynayan amillərdən biri də elə onun iradəsidir. Bu iradə insanın çiyinlərinə məsuliyyət yükləyir. Məhz bu iradə sayəsində insan hər bir əməlinin hesabını verməli olur. Məsələni bir qədər açıqlamalı olsaq, deməliyik ki, insanın başına gələn işlərdə özü də az rol oynamır. Başımıza gələn fəlakət bir sınaq olmaqla yanaşı, həm də ola bilsin ki, hansısa əməlimizin məntiqi nəticəsidir.
Bu mənada peyğəmbərlərin həyatı bizlər üçün misilsiz örnəklər mənbəyidir. Ağlını işlədənlər, təvazö yolunu tutanlar, xətalarını etiraf etməyi bacaranlar, hər yanlışdan bir doğru nəticə çıxaranlar hər zaman xoşbəxt sonluğa qovuşublar. Xətasında inad edənlər, saxta qürurunu həqiqətdan üstün tutanlar isə həmişə narazı, həmişə gileyli və nəhayət sonu uğursuzlardır. Baxmaq azdır, görə bilməyi bacarmaq lazımdır. Görmək də azdır, gördüklərini anlamaq, hadisələri oxumaq gərəkdir.


Hər kəs öz mühitində, öz ətrafında baş verənləri diqqətlə araşdırmalı, sabahla bağlı doğru qərarlar çıxarmalıdır. Qərar çıxararkən də Allahın kitabı rəhbərimiz, Rəsulullahın buyurduqları yolumuz olmalıdır. Çünki xeyrə, bərəkətə, səadətə gedən yol ancaq bu istiqamətdədir. Əgər insanın qərarı bu istiqamətdə deyilsə və onun cüzi iradəsi Allah-Təalanın külli iradəsi ilə uzlaşmırsa, əmin ola bilərsiniz ki, o planlar, o niyyətlər sahibinə fayda verməz.
Bəli, hər səhər yenidən doğulurmuş kimi bu dünyaya göz açanda gözlədiyimiz və gözləmədiyimiz müxtəlif xəbərlər eşidirik. Gün ərzində ağlımıza gəlməyən hadisələrlə üzləşirik. Hər işdə bir hikmət, hər hadisədə bir ibrət var. Bizə düşən bu hadisələr içində gerçəyi görmək, doğru nəticə çıxarmaqdır. Bir söz var: pəhləvan hər yıxılanda bir fənd öyrənər. Fənd öyrənmək elə dediyimiz o nəticəni çıxara bilməkdir. Onu da unutmayaq ki, başına gələn hər hadisədə hər kəsdən və hər şeydən öncə özünü ittiham edənlər və sorğu-suala çəkənlər nəticə etibarı ilə xeyir qazanarlar.